miércoles, 26 de febrero de 2014

El la origino de la suno

Pasintsemajne Esperanto denove aŭdiĝis en Barcelona Universitato. Kadre de tago pri Lingvistika Teritoriiĝo, kvar japanaj filologoj instruis pri la situacio de kelkaj lingvoj. La japanaj fakuloj prelegis en la franca, la okcitana, la kataluna kaj Esperanto. Estis Goro Kimura, el la tokia Sophia Universitato, kiu esperante parolis pri «“Deteritoriiĝo” ĉe la german-pola landlima regiono kaj ĝia signifo por la malplimulta soraba lingvo: el vidpunkto de lingva pejzaĝo». La prelego estis tuj-tradukita en la katalunan de Ferriol Macip.

Aŭdi la internacian lingvon en barcelona universitato estas malkutima okazintaĵo, kaj la kataluna esperantistaro profitis la ĉeeston de Goro Kimura por kunviziti dimanĉe la Muzeon de Esperanto de Subirats. Tie Kimura klarigis, kiamaniere la akcidento en Fukuŝimo ŝanĝis lian vivmanieron (filmeto de la prelego videblas tie ĉi).

Goro Kimura antaŭ la MES-enirejo

Kiel kutime ĉe MES, ni foliumis kelkajn juveletojn. Ĉi foje, ekzemple, mi ŝatis rigardi revueton Orienta Azio, kies unua numero nun elŝuteblas el retejo de Biblioteko Molera (oni nun nomas tion «sinergio»).

Unua numero de Orienta Azio

Post pli ol jarcento, tiu ĉi japana gazeto brilas aparte bele sur bretoj de esperanta gazetaro. Ĝi estis manskribita kaj hektografe reproduktita en Tokio inter la jaroj 1911 kaj 1916. La kudritaj kovriloj ŝajnas nuntempe vera artaĵo.

En 1906, pro instigo inter aliaj de Kuroita Kacumi, fondiĝis Japana Esperantista Asocio, kies oficiala organo La Japana Esperantisto (poste sen artikolo) baldaŭ ekpublikiĝis. Ĝi aperis ĝis oktobro 1911 kaj tuj post sia dumtempa malapero naskiĝis Orienta Azio.

La nova gazeto, kies jarabono kostis 1,20 spesmiloj, memdifinis jene:
Ĉiu monata internacia gazeto Orienta Azio estas la sola bela gazeto kun kolorigitaj ilustraĵoj, en Japanujo, Ĥinujo kaj Koreujo [...]

Post la pereo de Orienta Azio, japanaj esperantistoj sin organizis en nova asocio Japana Esperanto-Instituto en 1919. Nur unu jaro poste publikiĝis la unua numero de ĝia monata organo La Revuo Orienta, kiu ankoraŭ pluvivas.

Lasta numero de La Revuo Orienta

sábado, 22 de febrero de 2014

Du tomboj sur la landlimo

Antaŭ 75 jaroj forpasis hispana poeto Antonio Machado. Jen blogero, kiun mi verkis en mia Ipernitejo en decembro 2010:

La 27-an de marto de 1938 la barcelona ĵurnalo La Vanguardia prezentis la kunlaboradon de «unu el la plej gravaj ekzemploj de digneco, kiun la hispana tragedio proponis». La artikolon, sub la titolo «Notas inactuales, a la manera de Juan de Mairena» [Neaktualaj notoj laŭ la maniero de Juan de Mairena] subskribis Antonio Machado, «la plej glora inter la nuntempaj hispanaj poetoj», laŭ la sama enkonduko.

La kastilia poeto, naskita en Sevilo en 1875, translokiĝis en Rocaforton (Valencio) post la eksplodo de la hispana enlanda milito en 1936, kaj poste en Barcelonon.

Fine de januaro 1939, kiam la trupoj de Franco estis jam ĉe la rando de Barcelono, Machado kaj sia patrino, ambaŭ en malforta sanstato, fuĝis tra la franca landlimo. La poeto ekloĝis en gastejo Casa Quintana, en la apudmara vilaĝo Collioure ĝis sia morto la 22-an de februaro de 1939. Nur tri tagoj poste, mortis lia patrino. Ambaŭ ripozis en la eta tombejo de Collioure.

Tombo de Machado kaj sia patrino, hieraŭ en Collioure


Post unu jaro, la filozofo kaj soziologo Walter Benjamin faris inversan itineron tra la sama hispana-franca landlimo kun eĉ pli tragika rezulto.  Benjamin, naskiĝinta en Berlino en 1892, partoprenis kelkajn ideojn de la Frankfurta Skolo (Horkheimer, Adorno, Marcuse, Habermas...). Li tradukis en la germanan francajn aŭtorojn kiel Proust, Balzac aŭ Baudelaire, kaj eĉ verkis pri teorio de la tradukado (Die Aufgabe des Übersetzers).

En 1932, ĵus antaŭ ol Hitler konkeris la povon, Benjamin translokiĝis en Ibizan kaj poste enmigris en Francion. Li fuĝis el Parizo la antaŭtagon de la eniro de la Wehrmacht en la francan ĉefurbon. Poste li atingis vizon por enmigri al Usono kaj celis enŝipigi en Portugalo. La 26-an de septembro li transiris la landlimon en Portbou kune kun grupo de hebreaj rifuĝintoj, sed la polico de la tiam neŭtrala Hispanio blokis ilian vojon.

Ŝajne, tiu nokte Benjamin memmortis pro timo esti elpelita. En 2005 argentina kinisto David Mauas diskutis la memmortigo en sia filmo ¿Quién mató a Walter Benjamin? [Kiu mortis Walter-on Benjamin-on)

Memortabulo al Walter Benjamin, hieraŭ en la tombejo de Portbou

sábado, 15 de febrero de 2014

Esperanto ĉe MNAC

Serĉante «esperanto»-n (1) en retejo de MNAC (Nacia Art-Muzeo de Katalunio) aperas unusola rezulto. Temas pri tiu ĉi desegnaĵo:


Originala desegnaĵo konservita en MNAC

Ĝia aŭtoro estas la fama kataluna pentristo kaj desegnisto Isidre Nonell (1872-1911) kaj la verktitolo Que parla esperanto vostè? Krom la mezuroj (43x32 cm), la jaro (1909) kaj la pentroiloj, la muzea slipo klarigas nenion pli. 

La desegnaĵo unue aperis en la satirgazeto Papitu en Septembro 1909 kun la jena teksto:
–Que parla l'esperanto vostè?
–No, senyor... Sóc de la Lliga del Bon Mot!

Papitu, jaro II, n-ro. 43 (1909-09-22), p. 698

La menciita Lliga del Bon Mot estis kutima mokcelo en ŝercoj ĉe Papitu. La asocio estis fondita en 1908 kaj celis forigi de la kataluna lingvo fivortojn kaj blasfemojn.

Dum tiu 1909, la jaro de la 5-a UK en Barcelono, Papitu havis fratan gazeton Jen, kiu eldoniĝis en esperanto kaj profitis multajn desegnaĵojn el Papitu. Ĉiuj bitigitaj numeroj de Jen, kiu dumvivis unu jarkolekton, estas elŝuteblaj pere de tiu ĉi blogero.  

Tuj post la publikigo en Papitu, la desegnaĵo de Nonell videblis en Jen. Kiel kutime la teksto de la ŝerco ŝanĝiĝis en la esperanta versio. 

LA TREZORO DE LA HUMILULOJ
–Ĉu vi parolas Esperanton?
–Ankoraŭ alia lingvo? Ne, mi estas partiano de la silento.

Jen, n-ro 5 (oktobro 1909), p. 67

Kaj en Papitu kaj en Jen, Isidre Nonell subskribis la bildon per unu el siaj kromnomoj. Tamen, en la originalo konservita en MNAC aperas la subskribo «Nonell» (kaj forstrekaĵo sur la loko, kie en la gazetoj oni legas «Josué»). 

Nonell ne estis la nura grava pentristo, kiu kontribuis al Papitu-Jen. La fondinto de la kataluna gazeto estis Feliu Elias, Apa, kiu verkis faman modernisman afiŝon por la 5-a UK.

Afiŝo de Apa por la 5-a Internacia Kongreso 1909

Sed eble la (poste) plej konata artisto kiu kontribuis al Jen estis Juan Gris (PDF kun liaj verkoj por la kataluna E-gazeto).

NOTOJ
(1) La serĉon fakte faris listano de la kataluna dissendolisto Nia Listo kaj okazigis demandon pri la bildo.